Επιστημονικός Υπεύθυνος: Χ. Τσαντήλας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Με πειραματισμό στον αγρό και στο εργαστήριο μελετήθηκε η επίδραση της ασβέστωσης όξινων εδαφών στην απορρόφηση των μετάλλων Cd, Fe και Mn από τον καπνό. Ο πειραματισμός έγινε στις περιοχές Αγία και Άγιος Αθανάσιος Παρασκευή Δράμας και Βρύα Πιερίας και διήρκεσε από το 1995 έως το 1999. Οι πικιλίες καπνού που χρησιμοποιήθηκαν ήταν στον πειραματισμό της Πιερίας Σαμψούς 53 (Σ53) (Oriental tasty tobacco type var. Samsun 53 –S53) και στον πειραματισμό της Δράμας Virginia tobacco flue-cured (VE9). Τα εδάφη και στις δύο περιοχές ήταν όξινα Typic Haploxeralf. Τα πειράματα που εγκαταστάθηκαν ήταν παραγοντικά με δύο παράγοντες (παράγων Α: ποσότητα υλικού ασβέστωσης και παράγων Β: αναλογία νιτρικού/αμμωνιακό άζωτο) και εννέα επεμβάσεις.

Στην περίπτωση της Πιερίας ως υλικό ασβέστωσης χρησιμοποιήθηκε ασβεστοϊλύς του εργοστασίου ζάχαρης Πλατέος και στην περίπτωση της Δράμας υδράσβεστος σε ποσότητες κατάλληλες για αύξηση του pH μέχρι την τιμή 6.0. Τα υλικά αβέστωσης προστέθηκαν πριν την έναρξη του πειράματος το Φθινόπωρο ή το χειμώνα του έτους 1994 στην Πιερία και τη Δράμα αντίστοιχα. Από την επόμενη καλλιεργητική περίοδο και μέχρι το 1998 καλλιεργήθηκε καπνός των ποικιλιών που προαναφέρθηκε στις ίδιες ακριβώς θέσεις και με εφαρμογή όλων των καλλιεργητικών φροντίδων (λίπανση, ζιζανιοκτονία, άρδευση) που εφαρμόζονται στις περιοχές.

Σε κατάλληλους χρόνους γινόταν δειγματοληψίες εδάφους και η συλλογή του καπνού σε «χέρια» και σχηματίζονταν κατάλληλα δείγματα για ανάλυση μετά τη διαλογή του καπνού σε εμπορεύσιμο και μη προϊόν. Στα δείγματα εδάφους και φύλλων έγιναν με αποδεκτές μεθοδολογίες προσδιορισμοί που αναφέρονταν στα υπό έρευνα χαρακτηριστικά. Τα αποκτηθέντα δεδομένα αναλύθηκαν στατιστικά σύμφωνα με το παραγοντικό πειραματικό σχέδιο, ενώ όπου χρειαζόταν έγινε και ανάλυση συμμεταβολής. Επίσης με πειραματισμό στο εργαστήριο (πείραμα σε δοχεία στο Ινστ. Χαρ/σης Εδαφών) μελετήθηκε η επίδραση της ασβέστωσης ατην απορρόφηση του Cd από καπνό ποικιλίας Σαμψούς 53.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι:

Στον πειραματισμό της Δράμας η ασβέστωση είχε μικρή επίδραση στην απόδοση του καπνού. Η απόδοση εκφραζόμενη ως ξηρό προϊόν δεν επηρεάσθηκε σε καμία επέμβαση σε όλη τη διάρκεια του πειραματισμού. Αντίθετα στην απόδοση σε εμπορεύσιμο προϊόν φάνηκε ότι υπάρχει σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ μορφής Ν και ασβέστωσης. Η εμπορεύσιμη ποσότητα καπνού ήταν μεγαλύτερη στις μεταχειρίσεις που είχαν δεχθεί 0 ή 150 kg/στρ. υδρασβέστου, όταν η αναλογία Ν ήταν 50:50. Γενικά μπορεί να λεχθεί ότι η νιτρική μορφή Ν ευνοεί την απόδοση του εμπορεύσιμου καπνού και την ποιότητά του. Σε ό,τι αφορά την επίδραση της ασβέστωσης και της μορφής αζώτου στη συγκέντρωση βαρέων μετάλλων στα φύλλα του καπνού τα αποτελέσματα αυτού του πειραματισμού έδειξαν ότι η ασβέστωση και η μορφή Ν δεν επηρέασαν σημαντικά τη συγκέντρωση του Cd και του Fe στα φύλλα του καπνού. Ωστόσο σε όλες τις χρονιές στον πειραματικό της Αγίας Παρασκευής Δράμας παρατηρήθηκε τάση μείωσης του Cd με την αύξηση της ποσότητας υδρασβέστου.

Το έτος 1999 στη νέα θέση πειραματισμού στον Άγιο Αθανάσιο Δράμας φάνηκε ότι η αναλογία της μορφής Ν επηρεάζει σημαντικά τη συγκέντρωση Cd στα φύλλα. Η αναλογία που δίνει τη μικρότερη συγκέντρωση είναι η 50:50 νιτρικό:αμμωνιακό Ν. Σε αντίθεση όμως με το Cd και το Fe, το Mn επηρεάσθηκε ισχυρά από την ασβέστωση, ενώ δεν παρατηρήθηκε αλληλεπίδραση της ασβέστωσης με τη μορφή αζώτου. Σε όλα τα χρόνια του πειραματισμού η συγκέντρωση Mn μειώθηκε με την αύξηση της ποσότητας υδρασβέστου. Στον πειραματισμό του έτους 1999 φάνηκε ότι και η αναλογία των μορφών Ν επηρεάζει τη συγκέντρωση Cd στα φύλλα του καπνού, που είναι μικρότερη στην περίπτωση της αναλογίας 50:50 νιτριού:αμμωνιακού Ν. To pH του εδάφους φαίνεται ότι επηρεάζει σημαντικά τη διαθεσιμότητα του Mn και Cd, όπως προέκυψε από τις ισχυρές σχέσεις του με τη συγκέντρωση αυτών στα φύλλα του καπνού.

Στον πειραματισμό της Πιερίας φάνηκε ότι υπήρξε σημαντική αλληλεπίδραση των δύο παραγόντων (ασβέστωση και μορφή Ν) στην απόδοση του καπνού. Η νιτρική μορφή Ν έδωσε τη μεγαλύτερη απόδοση στη μεταχείριση που δέχθηκε 400 Kg CaCO3/στρ. Φαίνεται επομένως ότι η νιτρική μορφή Ν ευνοεί καλύτερα σε σχέση με την αμμωνιακή μορφή την ανάπτυξη και αυτής της ποικιλίας καπνού, της Σαμψούς 53 (Σ53). Σε ό,τι αφορά την επίδραση της ασβέστωσης στη συγκέντρωση Cd στα φύλλα του καπνού δεν υπήρξε σταθερή επίδραση, γεγονός που αποδόθηκε στη χαμηλή συγκέντρωση Cd στα φύλλα. Έτσι στο πρώτο και τρίτο έτος πειραματισμού η ασβέστωση μείωσε σημαντικά τη συγκέντρωση του Cd, ενώ στο δεύτερο και τέταρτο έτος δεν υπήρξε σημαντική επίδραση. Η συγκέντρωση Mn συα φύλλα μειώθηκε σημαντικά με την ασβέστωση του εδάφους και έτεινε να αυξηθεί στην περίπτωση που η μορφή Ν ήταν αμμωνιακή. Αντίθετα ο η συγκέντρωση του Fe δεν επηρεάσθηκε σημαντικά, προφανώς για τους ίδιους λόγους με την περίπτωση του πειράματος στην Πιερία.

Τέλος από τον πειραματισμό στο εργαστήριο προέκυψε ότι η ασβέστωση η ασβέστωση αύξησε σημαντικά την απόδοση του καπνού, η οποία επηρεάσθηκε αρνητικά από την απορρόφηση του Cd. Το pH επηρέασε ισχυρά με αρνητικό τρόπο την απορρόφηση του Cd μειώνοντας τις διαθέσιμες μορφές αυτού στο έδαφος.